Nowy numer „Rocznika Niebyleckiego”
Ukazał się nowy numer „Rocznika Niebyleckiego” – 2015 r. – jest do nabycia w Urzędzie Gminy w Niebylcu, sekretariat, w cenie 30 zł. za egz.
Przed dwoma laty rozpoczęliśmy druk „Rocznika Niebyleckiego”, jako wydawnictwa dokumentującego stan wiedzy o naszym regionie. W roku bieżącym oddajemy do rąk Państwa już trzeci tom, co dowodzi wielkiej popularności tego wydawnictwa i świadczy o ciągłym poszerzaniu kręgu osób chcących u nas publikować swoje teksty. Osób takich mamy coraz więcej, a plany i zamierzenia bardzo śmiałe. Ogromnie nas to cieszy, ponieważ świadczy o ciekawej i osobliwej historii regionu, a także o ciągłym jej pielęgnowaniu i poszerzaniu wiedzy o niej.
Rocznik, już tradycyjnie, ma strukturę trójdzielną. Najpierw dajemy opracowania, następnie relacjonujemy wydarzenia, które miały miejsce w ciągu mijającego roku, a w części trzeciej zamieszczamy biogramy osób ważnych dla regionu.
W roku bieżącym (2015) zamieszczamy 13 artykułów, kilkanaście biogramów oraz omawiamy sześć wydarzeń, które odbiły się bardzo szerokim echem zarówno wśród mieszkańców regionu, jak również wśród szerszej publiczności. Owe wydarzenia, to 70. rocznica odbicia w Połomi więźniów z rąk okupanta niemieckiego, wiezionych do rzeszowskiego więzienia, relacja z 600. rocznicy założenia wsi Jawornik, ukazująca szereg imprez kulturalnych, zorganizowanych z tej okazji, I Jarmark Niebylecki, jako wydarzenie kulturalne, nawiązujące to tradycyjnych targów i jarmarków niebyleckich, rozstrzygnięcie drugiej edycji konkursu literackiego, poświęconego w tym roku Julianowi Przybosiowi oraz konferencja naukowa zorganizowana przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Niebyleckiej i Wydział Filologiczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, a poświęcona życiu i twórczości Juliana Przybosia, w 45. rocznicę jego śmierci.
Najważniejszą rolę spełniają jednak opracowania, wszak to przez ich publikację najpełniej realizujemy misję Towarzystwa Miłośników Ziemi Niebyleckiej, którą jest badanie przeszłości regionu i poszerzanie wiedzy o regionie. Dział opracowań rozpoczynamy tekstem Tadeusza Patrusia, Z dziejów Baryczki. Wybrane zagadnienia. Jest to artykuł, stanowiący bardzo skondensowaną historię Baryczki, której autor przybliża najstarsze jej dzieje, przedstawia kolejnych właścicieli, opisuje dzieje parafii oraz szkoły, porusza zagadnienia gospodarcze, pisze o ludności Baryczki, jej strukturze i źródłach utrzymania, wreszcie podnosi problem emigracji, ukazując natężenie, strukturę i kierunki emigracji z Baryczki. Uzupełnieniem całości jest wykaz repatriantów przybyłych w 1945 r. zza Buga, a zamieszkałych na terenie gminy Niebylec.
Drugim z proponowanych tekstów jest artykuł Liryczny portret Adama Kazimierza Czartoryskiego w wierszach okolicznościowych osiemnastego i dziewiętnastego stulecia, autorstwa Doroty Stanisławczyk. Tekst ten nie jest wprawdzie zakotwiczony w ziemi niebyleckiej, ale ze względu na jego wartość poznawczą i wartości literackie, zdecydowaliśmy się do jego opublikowanie. Autorka przybliża sylwetkę księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego jako polityka, dramatopisarza, krytyka literackiego, mecenasa sztuki, działacza społecznego i publicysty. Artykuł jest pełen treści humanistycznych, bardzo dobrze napisany, wnoszący wiele nowych treści do naszej społeczności.
Cztery kolejne teksty w mniejszym lub większym stopniu związane są z instytucjami lokalnego Kościoła katolickiego, ukazując jednak przeszłość regionu, wszak historia Polski jest nierozerwalnie związana z historią kościoła. Rozpoczyna je artykuł Antoniego Chuchli Fundacja, uposażenie i rozwój parafii Znalezienia Krzyża Świętego w Niebylcu. Jest to tekst napisany z okazji 550. rocznicy fundacji parafii, a jego skrócona wersja została przedstawiona na uroczystości zorganizowanej z tej okazji w dniu 9 sierpnia 2014 r., z udziałem biskupa ordynariusza rzeszowskiego, Jana Wątroby. Tekst zawiera wiele informacji o założeniu pierwszej parafii w Konieczkowej w 1464 r. i o pierwszym kościele konieczkowskim, o fundacji parafii w Niebylcu w 1650 r. oraz o budowie niebyleckich świątyń, o przynależności administracyjnej parafii oraz o jej ludności na przestrzeni wieków, wreszcie o kapłanach tutaj pracujących. Ciekawostką jest to, że po raz pierwszy opublikowany został, jako załącznik do artykułu, akt erekcyjny konieczkowskiej parafii.
Drugim tekstem z tej grupy jest artykuł ks. Andrzeja Widaka, dyrektora Diecezjalnego Studium Organistowskiego w Rzeszowie, Zabytkowe organy w Bliziance. Jest to artykuł, w którym autor przybliża historię organów, stanowiących wyposażenie kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Bliziance, wykonanych pierwotnie dla parafii św. Urszuli w Lubeni, a pierwsze wzmianki o nich pochodzą z 1720 r. Ks. Andrzej ukazuje dzieje organów, na tle krótkiej historii obu parafii, przybliża czytelnikom ich budowę oraz opis inwentaryzacyjny.
Dwa kolejne artykuły poświęcone zostały Lutczy; Marian Pyra i Henryk Książek kontynuują bowiem dokumentowanie dziejów swej miejscowości. Marian Pyra tym razem opisuje i przybliża luteckie cmentarze, a jest ich trzy: najstarszy (pomijając pochówki przykościelne) sprzed 1853 r., drugi z 1922 r. i trzeci, współczesny założony w 1964 r. Autor przedstawia położenie cmentarzy, architekturę nagrobków oraz ciekawe inskrypcje. Z kolei Henryk Książek przedstawił tekst, w którym dokonał inwentaryzacji wszystkich luteckich kapliczek i krzyży przydrożnych, które w naszej kulturze są świadectwem pobożności miejscowych i stanowią nieodłączny element krajobrazu Podkarpacia. Autor lokalizuje poszczególne kapliczki, dokonuje ich opisu oraz wskazuje na intencje ich wzniesienia. Z każdą kapliczką wiąże się jakaś historia, którą autor przytacza. Całość została ozdobiona gustownymi rysunkami.
Dwa kolejne teksty poświęcone zostały II wojnie światowej. W pierwszym Piotr Szopa z rzeszowskiego Oddziału IPN, proponuje artykuł Niemieckie organy bezpieczeństwa działające na terenie gminy Niebylec w latach 1939-1944, w którym przybliża Czytelnikom organizację tych służb, daje charakterystykę żandarmów niemieckich oraz policjantów Polskiej Policji Generalnego Gubernatorstwa w Niebylcu, tzw. policji granatowej, a także dokonuje oceny ich postaw wobec Armii Krajowej i Podziemnego Państwa Polskiego. Drugim z tekstów z tej grupy jest artykuł miejscowego nauczyciela, Grzegorz Smeli, w którym autor, opierając się na dostępnej literaturze, a przede wszystkim na relacjach świadków, ukazuje gminę Niebylec w czasie kampanii wrześniowej 1939 r. Autor przedstawia nastroje miejscowych w przededniu wojny, przygotowania do niej, a także walki mające tutaj miejsce.
Ostatnie pięć artykułów to teksty ukazujące losy konkretnych osób i konkretnych rodzin. Mimo, że są to teksty bardzo zindywidualizowane zdecydowaliśmy się je przedstawić, ponieważ losy tych rodzin osadzone są w konkretnym miejscu i czasie oraz ukazane zostały na tle historii Polski i historii regionu, stanowiąc pewien kontekst historyczno-socjologiczny. Pierwszym z tych tekstów jest artykuł Urszuli J. Własiuk, Wspomnienie o Teofilu Jakubie Tryczyńskim w setną rocznicę jego śmierci (1916-2016), w którym autorka przywołuje postać Teofila Tryczyńskiego, swego pradziadka, jednego z niebyleckich nauczycieli, kierownika tutejszej szkoły w latach 1904-1913 i współzałożyciela w 1906 r. Ochotniczej Straży Pożarnej w Niebylcu. Dwa kolejne artykuły to wspomnienia Eugeniusza Sąsiadka, profesora Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu, w latach 1982-1984 dyrektora naczelnego i artystycznego tamtejszej Państwowej Opery. W pierwszym z artykułów pt. Dwa lata w Połomi, prof. Sąsiadek wspomina swoje młodzieńcze lata (1944-1946), spędzone w Połomi po wysiedleniu z Żyrawy k. Chodrowa (dzisiejsza Ukraina), w drugim natomiast pt. Połomia. Wspomnienia drużynowego, opisuje zorganizowaną przez siebie w Połomi drużynę harcerską. W kontekst ten wpisuje się artykuł Stanisława Jakubowskiego Wypędzeni. Jest to tekst, w którym autor na tle powojennej historii polski, przedstawia wojenne losy swojej rodziny, niewolę ojca i trudy repatriacji z Czortkowa w dawnym woj. tarnopolskim (obecnie Ukraina) do Niebylca. Ostatni tekst z tej grupy pt. Wspomnienia z lat edukacji, to historia pobierania nauki przez Stanisława Kozę, pochodzącego z Gwoźnicy Dolnej, od szkoły podstawowej aż do studiów wyższych. Prezentowany opis jest przykładem kształcenia dzieci wiejskich, ukazuje wysiłek włożony w to wykształcenie, trud związany z dotarciem do szkoły, tęsknotę spowodowaną rozłąką, która uczy także samodzielności i umiejętności radzenia sobie z przeciwnościami losu.
Wszystkie z zaprezentowanych artykułów, a także relacje z ważnych wydarzeń sprawiają, że „Rocznik Niebylecki”, ze względu na swoją różnorodność jest pozycją wyjątkową i bardzo interesującą, o ważnym przesłaniu humanistycznym i artystycznym. Oddawany do rąk Czytelników „Rocznik” dostarcza wielu nowych informacji o regionie, a przez to spełnia misję Towarzystwa Miłośników Ziemi Niebyleckiej. Ufam, że podobnie jak w latach minionych, „Rocznik Niebylecki” będzie lekturą poszukiwaną i czytaną z zainteresowaniem.
Antoni Chuchla
